تحلیل دانش بومی و ابتکارات محلی سازگار در مدیریت منابع آب (منطقه مورد مطالعه: دشت گِزیر)

امروزه دستیابی به برنامه مدیریت منابع آب به یک هدف حیاتی تبدیل‌شده است؛ یکی از راهکارهای دستیابی به این هدف، توجه کافی به دانش بومی و ابتکارات محلی سازگار با شرایط محیطی است. مردم بومی از توانایی­های خاصی در خصوص شناخت و نحوۀ استفاده از تجارب برخوردارند؛ این دانش از تأثیر متقابل بین جامعه و محیط سرچشمه گرفته و طی نسل‌ها انتقال‌یافته است. بر این اساس در این پژوهش سعی شد به معرفی و تبیین جایگاه دانش بومی و ابتکارات محلی در مدیریت عرفی منابع آب دشت گزیر پرداخته شود. ابتکارات محلی در مدیریت آب فعالیت دسته جمعی خاصی است که کمک و مشوق خارجی ندارد و هدف آن کنترل آب‌های زیرزمینی و سطحی است. این پژوهش کیفی و روش آن پیمایشی است. اطلاعات موردنیاز تحقیق با استفاده از مشاهدۀ مستقیم، مشاهدۀ مشارکتی و مصاحبه با 173 کشاورز مطلع جمع‌آوری شده است. نتایج نشان داد؛ که سازه­های بومی مَقسَم، عَلْگَه، بَند، چاه نُزوْ، یُوْرَد، عَلْ، بُرکُوْ در این منطقه نقش بسزایی در حفاظت و مدیریت منابع آب‌وخاک دارند و از نظر بهره‌وری و تطابق با شرایط اقلیمی و فرهنگی از سازگاری بالایی برخوردار هستند. همچنین با توجه به اینکه منبع آب کشاورزی دشت گزیر به‌ویژه نخلستان­ها، از بارندگی تأمین می­شود؛ این سازه­ها نقش بسزایی در رعایت حقآبۀ بهره‌برداران این دشت دارند. بنابراین به اشتراک گذاشتن دانش اکولوژیک بومی در منابع طبیعی به‌عنوان یک سازوکار اجتماعی، می‌تواند نقش مهمی در ارتقاء ظرفیت سازگاری سیستم­های اجتماعی- اکولوژیک در مقابله با کم­آبی ایفا ­کند.